Sa Pa là một vùng núi cao có khí hậu ôn đới, đây lại là một vùng du lịch đã trăm năm tuổi. Tới du lịch Sa Pa, du khách sẽ có rất nhiều cơ hội thưởng thức nhiều loài cây trái, hoa cỏ, rau củ bản địa, đó đều là những đặc sản Sa Pa mà bạn không thể bỏ qua.
Nhắc đến các loài trái cây Sa Pa, người ta luôn kể đến đào, lê, mận, nho, táo mèo… Đấy là ở các bản trên cao, còn ở dưới các thung lũng thấp vì có nhiệt độ cao hơn nên nơi đây có đủ cả các loại cây trái nhiệt đới thông thường như chuối, mơ, đu đủ, cam, ổi, chanh, bưởi… Vì thế, cả bốn mùa quanh năm, địa điểm du lịch Sa Pa đều có hoa quả tươi ngon, đó cũng là thứ đặc sản mà mỗi du khách đến nơi đây đều muốn mua về làm quà.
Quả đào – thức quả vừa ngon, vừa bổ
Đào ở Sa Pa không phải là đào rừng mọc dại mà hầu hết là đào trồng. Chúng được trồng ngay ven rừng, bãi hoang, góc nương vì hợp đất, hợp khí hậu. Những cây đào mọc lên từ các hạt hoặc trái chín do muông thú hoặc con người bỏ đi, hoặc do nước mưa cuốn đi. Ở đây nhiều nhất là đào bản địa được ươm trồng từ hơn trăm năm nay, thường được gọi là đào Sa Pa.
Ngoài ra, từ năm 1960, người ta lấy thêm giống đào từ Vân Nam sau đó mang về trồng trong các khu đất, thửa vườn của hợp tác xã. Giống cây này cho quả to hơn nhưng đào đã hái xuống thì không để được lâu. Sau này, quả của giống cây này có nhỏ đi, chua hơn do không được chăm bón cẩn thận. Tuy nhiên, chúng vẫn có vị ngon riêng và đây vẫn là loại đào được ưa chuộng. Cứ vào đúng dịp hè, tầm tháng 6, tháng 7, người dưới xuôi lên Sa Pa nghỉ mát rất thích mua đào đựng trong những chiếc rọ đan bằng cây trúc mà dân bản gùi ra bán ở chợ. Do đó, đây còn được gọi là đào rọ – đặc sản Sa Pa.
Có một loại đào nữa có quả rất to, đuôi quả hơi nhọn và có một vệt lõm chạy dọc thân quả. Không biết nguồn gốc của giống quả này từ đâu nhưng người dân ở đây quen gọi đó là đào tây. Ngoài ra, ở các bản Mông, người ta còn hay trồng một loại đào có quả to nhưng hơi chua. Những cây đào ấy rất khỏe, được những người dân sống trong các bản làng Mông dặt cho cái tên là đào Mèo, lấy theo cái tên nôm na khi xưa của người Mông tại địa điểm du lịch Sa Pa.
Mận căng mọng, ngon ngọt
Sa Pa có loài mận phổ biến nhất là mận Hậu, quả to màu xanh, khi chín hơi ngả vàng. Khi ăn vừa giòn, lại vừa thơm, có vị chua dịu nhẹ làm cho ai cũng có cảm giác thèm muốn. Cũng giống như đào rọ, người dân cũng bỏ mận vào rọ tre để mang đi bán. Khách hàng có thể vừa hỏi mua vừa nếm thử thoải mái.
Cách thị trấn không xa, ở thung lũng Tả Van có một giống mận quý, ruột đỏ như son, vừa mềm vừa ngọt mà chỉ riêng nơi này mới trồng được. Nếu đem chúng gần lại 10 cây số nữa, về tới Sa Pa thì quả lại không còn được đỏ nữa mà lại có vị chua. Cứ tầm tháng 6, người ta thường mua loại đặc sản này về ngâm.
Khoảng độ nửa năm sau, quả mận dần khô quắt lại, nước quả tiết hết ra và bắt đầu lên men. Càng để lâu, nước men càng ngon và đến khi nó có vị chan chát của hột thì thứ nước cốt ấy mới thực sự tốt. Lúc ấy, chúng mang một màu đỏ sẫm như màu hổ phách. Đàn ông thì thường pha lại với rượu trắng còn phụ nữ thì thêm nước vào rồi uống như rượu vang. Gặp ai đi chợ mà hỏi mua mận Tả Van – đặc sản Sa Pa, người bán biết ấy là người sành bởi đây là giống mận quý, không có nhiều. Mỗi nhà dân người ta chỉ trồng khoảng mười gốc quanh nhà để lấy quả ăn chứ không kinh doanh.
Độc đáo với táo mèo Sa Pa
Ở Sa Pa có một giống quả đặc biệt, đó là táo mèo. Ở quanh chợ vào suốt các tháng 8, 9, 10, đâu đâu người ta cũng bày bán táo mèo tươi, còn quanh năm người ta bán táo mèo ngâm trong các bình thủy tinh to. Loại táo này cũng được ngâm như kiểu ngâm mận nhưng với lượng đường ít hơn, đồng thời trước khi ngâm phải gọt vỏ, bỏ vào nước cho đỡ chát rồi phơi hong ra mẹt cho se mặt.
Đặc sản táo mèo thái mỏng, phơi khô là một vị thuốc bắc, còn được gọi là sơn tra, thường được dùng trong các thang thuốc trị bệnh đường ruột. Theo đông y, táo mèo là chất mát, có vị chát, chủ trị các chứng đau bụng đầy bụng khó tiêu, do tiêu hóa, đặc biệt là vào những lúc trở trời. Đây thực sự là một loại trái cây Sa Pa ngon và bổ.
Táo mèo là một loài cây rất khỏe, có thể sống ở nơi khô hạn, khe núi, thiếu đất. Hoa của chúng thì có màu trắng và cành của nó có nhiều gai rất sắc. Quả tuy trông hơi méo mó không đẹp nhưng lại rất ngon và bổ. Trong thị trấn, thường thì nhà nào cũng có một bình táo mèo ngâm, mùa hè thì pha nước uống giải nhiệt, mùa đông thì pha rượu uống, đồng thời nó là thức uống tiêu hóa trong những bữa nhậu nhiều chất đạm.
Nho – loại quả để ngâm rượu
Trong một số bản làng và ở nhiều trang trại quanh địa điểm du lịch Sa Pa người ta còn trồng nho. Giống nho bản đại ở đây là dạng cây cằn, thấp; quả khá nhỏ nhưng nước quả rất đậm. Người ta thường lấy loại nho này để ngâm rượu, nó là loại rượu vang tuyệt hảo. Người dân thường ngâm như kiểu ngâm mơ, ngâm mận nhưng sau vài tháng thì quả nho bị tan nhuyễn ra, khi chắt nước cốt phải lọc qua vải thưa.
Sau đó, những hũ nước cốt được đem để vào chỗ tối và kín đáo, dần dần chúng sẽ lên men, để càng lâu càng ngon. Khi nào uống thì nên pha thêm nước. Loại rượu vang này rất tốt cho những ai muốn tăng cân nhanh vì thế ngày trước nó được coi là loại thuốc bổ được các bà, các chị em phụ nữ ưa chuộng khi đi du lịch Sa Pa. Tuy vậy, hiện nay nó không còn được ưa chuộng nữa vì mọi người đều không muốn tăng cân.
Quả lê – ngon nhưng khó hái
Vào tháng 9, ở Sa Pa còn có mùa lê. Lê Sa Pa mọc trong rừng, quả khá nhỏ và hơi có vị chát nhưng lại đậm đà, ăn xong mà vẫn còn cái dư vị ngọt ngào trong cổ. Xen lẫn trong rừng lê có cây chua chát với những chiếc gai nhọn vì thế muốn lấy được quả phải dùng đá ném chứ không thể trèo lên cây. Quả là để thưởng thức một thức đặc sản ngon thật không dễ dàng chút nào!
Đa dạng hơn với các loại quả nhiệt đới
Bằng mắt thường nhìn xuống các thung lũng thấp ở địa điểm du lịch Sa Pa, ta cũng có thể nhìn thấy hàng loạt các bụi chuối nho nhỏ quanh các khe núi um tùm, rậm rạp, xanh mát. Quả chuối ở đây dẹt và có góc cạnh, vị hơi chát hơn chuối tiêu nhưng đổi lại, quả rất to và thịt chắc đậm, có mùi thơm. Đu đủ ở đây quả vừa to vừa dài, đã chín hẳn rồi nhưng vỏ vẫn hơi xanh. Hạt dẻ rừng Sa Pa cũng ngon tuyệt, nhỏ hơn hạt dẻ tàu nhưng vị lại bùi hơn hẳn và trở thành đặc sản tại địa điểm Sa Pa.
Bên cạnh đó, ven các dòng suối ở thung lũng Mường Hoa có rất nhiều ổi dại. Tuy không được vun trồng nhưng chúng vẫn cho quả màu vàng óng, mềm, ngọt. Mùa hạ, chim chóc ríu rít bay về rủ nhau ăn ổi chín.
Đi xuống các thung lũng thấp hơn nữa như Thanh Phú, Nậm Sài có giống mơ khá ngon. Quả mơ ở đây to hơn mơ Hương Tích nhưng ngả xanh chứ không vàng ươm. Trước kia, lác đác trong các hẻm núi ở vùng này có các rừng mơ nho nhỏ, sau này dân bản lấy giống đem về trồng.
Trên đây là một số loại trái cây đặc trưng tại địa điểm du lịch Sa Pa, bạn có thể tham khảo thêm các loại hoa trái, rau củ tại phần hai của bài viết.
CẨM NANG DU LỊCH VIỆT NAM
