Đặc sản Sapa nổi tiếng bởi là các loại rau đặc trưng vùng ôn đới như súp lơ trắng, bông cải xanh, củ cải đỏ và đặc biệt là su su, … Món rau đặc biệt của Sa Pa là “ngồng”, tức là phần thân đã đâm hoa của những cây rau già.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chia sẻ cho bạn các đặc sản nổi tiếng của Sapa.
1. Ngọt thơm mận hậu Bắc Hà
Có lẽ những món quả chua là món ăn vặt khoái khẩu nhất với con gái, mình cũng không ngoại lệ, trong số đó phải kể đến quả mận. Mình luôn mong đến mùa hè để được thưởng thức những quả mận giòn tan, thơm ngon. Trước đây, mỗi khi có người quen đi chơi Sa Pa về là mình chỉ “hóng” mận cho bằng được, mận Sa Pa ăn ngon, giòn và có cảm giác rất tươi. Khác với mận hậu đỏ hay mận cơm, mận hậu Sa Pa xanh và rất to, ăn thơm và ngọt chứ không chua gắt.
Cây mận là một trong những giống cây thường thấy ở các tỉnh thuộc biên giới phía Bắc nước ta. Nếu như mận Lào Cai, Lạng Sơn có màu hồng đỏ, thì mận Bắc Hà lại có vỏ màu xanh; mỗi loại có hương vị riêng và màu sắc khác nhau. Bắc Hà là một huyện vùng cao, nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Lào Cai, cách thị xã Lào Cai khoảng 70km. Khí hậu nơi đây cũng giống như ở Sapa, luôn trong lành và mát mẻ nên rất thích hợp để trồng mận.
Từ tháng giêng âm lịch, cả thung lũng Bắc Hà phủ màu trắng của hoa mận. Nếu đến Bắc Hà và thời điểm này, các bạn sẽ có dịp chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh khôi của hoa mận điểm xuyết trong bức tranh núi rừng Tây Bắc hùng vĩ. Mùa mận bắt đầu chín ở Bắc Hà vào tháng 5 và chín rộ vào tháng 6, tháng 7.
Mận hậu Bắc Hà khi chín thì quả mận hơi ngả sang màu vàng nhạt, ngoài ra không biến đổi màu vỏ ngoài nên nhiều người tưởng là quả còn xanh nhưng ruột lại rất ngọt. Một đặc điểm nữa của mận Bắc Hà là độ róc hạt. Mận là thứ quả ngon, có tác dụng bồi bổ sức khoẻ, chứa nhiều các chất canxi, sắt… giúp bộ máy tiêu hoá hoạt động tốt hơn.
Mua mận Bắc Hà ở đâu?
Vào khoảng đầu tháng 5, ở Sa Pa đã xuất hiện mận đầu mùa nhưng quả vẫn còn xanh nên ăn chưa được ngon. Mận ngon nhất và khoảng tháng 6 đến tháng 7. Mận được người dân bán phổ biến ở Sa Pa nên các bạn có thể mua dễ dàng. Khi bán, người ta sẽ cho mận vào trong rọ để dễ bảo quản, mỗi rọ khác nhau sẽ chênh lệch số cân khác nhau, các bạn nên mang cân xách tay đi để kiểm tra.
2. Hương vị độc đáo của nấm chân chim Bắc Hà
Mình rất thích ăn nấm, đặc biệt là các loại nấm tươi như nấm hương, nấm đông cô, nấm kim châm, nấm hải sản… Trong chuyến du lịch Sa Pa vừa rồi, mình có dịp được thưởng thức thêm một loại nấm mới có tên gọi đặc biệt là nấm chân chim. Nếu các bạn là một tín đồ của món nấm như mình thì nhất định nên thử món nấm độc đáo này một lần.
Nấm chân chim còn gọi là nấm phiến chẻ – một sản phẩm độc đáo chỉ có ở Bắc Hà (Lào Cai) nên các bạn rất khó tìm thấy ở vùng miền khác. Nấm không những có giá trị dinh dưỡng cao mà còn là một loại dược liệu quý. Nhìn bề ngoài của nấm khá dễ nhận biết ở chỗ chúng không có cuống, mũ dạng quạt – vỏ hến, có lớp lông mịn màu trắng xám phủ ngoài, mép mũ hơi cuộn vào trong. Thịt nấm có màu trắng, mặt dưới là những phiến nấm, khi non thì có màu trắng, khi già thì chuyển màu hồng thịt. Ngoài giá trị dinh dưỡng cao, nấm ăn rất ngon bởi vị thơm ngọt đặc biệt.
Nấm được để trong gùi hoặc bày trên các tấm vải, trải trên thảm cỏ, được bán với giá rất bình dân. So với các loại rau xanh ở chợ, nấm chân chim luôn được bán hết nhanh nhất. Người ta thường mua nấm về xào hoặc nấu canh với thịt. Mình thích nhất là ăn canh nấm nấu thịt lợn nạc, húp bát canh ấm vào một buổi tối se lạnh ở vùng cao khiến mình cảm thấy thư thái hơn. Nếu có dịp về Lào Cai, các bạn chớ quên đến phiên chợ vùng cao Bắc Hà để mua nấm chân chim đặc biệt chỉ có ở vùng biên giới này về làm quà cho người thân và chế biến những món ăn mình thích.
Mùa nào có bán nấm chân chim?
Mặc dù nấm chân chim được bà con nuôi trồng chủ động, nhưng vẫn còn mang tính chất sơ khai và mang tính may rủi nhiều. Những khúc gỗ còn lớp vỏ ngoài được bà con để nơi râm mát và ẩm, như quanh nhà, bìa rừng… Mùa hè nóng ẩm là điều kiện thời tiết thuận lợi cho nấm phát triển mạnh. Khi nấm mọc thành đám dày đặc thì thu hoạch được.
Nếu các bạn ghé qua Sa Pa vào mùa hè, thăm chợ Bắc Hà thì nhớ mua ít nấm chân chim về làm quà nhé.
3. Mọc cốm thơm ngon của người Tày
Mình có nghe giới thiệu rằng người Tày có nhiều món ngon được chế biến từ hạt cốm nhưng chưa có dịp được thưởng thức. Nếu bạn nào đi Sa Pa mà thấy món này thì chia sẻ để mọi người cùng biết nhé.
Từ nguyên liệu quen thuộc là cốm, người dân tộc Tày đã chế biến thành nhiều món ăn đặc sản như: Cơm cốm, mọc cốm, cốm ép… Mỗi độ thu về, các gia đình người Tày thường chế biến món cơm cốm “khẩu mẩu” với các nguyên liệu đơn giản như gạo nếp cái, gạo nếp nương. Sau khi chọn được bông lúa thơm ngon, chắc mẩy thì phải sấy thật khéo để tạo ra những mẻ cốm mới. Để cốm thơm ngon, người Tày thường làm lò sấy riêng. Sấy xong thì cho vào máng, dùng chày dài giã bằng tay, giã chừng bốn lượt là được.
Người Tày thường chế biến cốm theo những cách phổ biến như cơm cốm, cốm ép và mọc cốm. Theo những người phụ nữ Tày, sau khi giã cốm xong, xảy hết cám, tấm, trấu thì được hạt cốm nguyên. Người ta thường dùng tay nắm lại thành khối sao cho khi buông tay nó lại tự bung ra thì cơm cốm mới ngon và đạt chuẩn.
Cốm ép được để vào lá dong, dùng nước nóng hoặc nước luộc vịt tưới ướt đều rồi gói lại, đặt lên tấm ván, đè một tấm ván nữa ở trên. Người ta dùng sức hai cánh tay ép mạnh hoặc dùng sức nặng, có khi ngồi hẳn lên tấm ván một lúc, cho gói cốm hình vuông dẹt mỏng, thành từng lớp, quyện chặt với nhau.
Món mọc cốm được coi là cầu kỳ và hấp dẫn hơn cả. Người ta làm mọc cốm bằng cách lấy phần thịt lẫn da dày mỡ của một con vịt béo, thái từng miếng mỏng và dài, phần cổ, xương sống, cánh, xương… đem băm viên nhuyễn, dùng làm nhân, xào cho chín tới. Tiếp đó, người ta cho cốm vào lá dong, cho nhân vào giữa khối cốm, túm lá lại, dùng lạt buộc, rồi cho vào nồi hấp cách thủy hoặc xếp vào chõ đồ để các hạt cốm ngấm gia vị, dẻo dính liền nhau, tạo nên sự hấp dẫn cho món ăn.
Khi nào có món mọc cốm?
Tuy mình chưa được thưởng thức nhưng cốm thường món ăn này thường được chế biến vào mùa thu, nếu các bạn đến Sa Pa, Lào Cai vào thời điểm này thì đừng quên thưởng thức món ăn hấp dẫn này của người dân tộc Tày nhé. Các bạn thử lên chợ phiên Bắc Hà xem sao, có thể tìm được mọc cốm và nhiều món ăn hấp dẫn khác nữa đấy.
4. Ngọt mát rau cải mèo Sa Pa
Ở Sapa có giống cải mèo luôn xanh tươi, ăn rất giòn và mang hương vị đặc biệt. Khi thưởng thức, cảm nhận đầu tiên là vị đắng mát, sau đó các bạn có thể cảm nhận vị ngọt đầu lưỡi. Cải mèo thuộc hàng rau có bẹ, lá dài, có màu xanh đậm, viền lá xoăn như có gai, có loại có lông và có loại thân trơn không lông. Cải mèo được trồng nhiều ở các khu vườn vùng cao của người Mông và trở thành thức ăn chính của họ hàng ngày.
Theo kinh nghiệm của người Mông thì loại rau cải mèo nhỏ với lớp lá có lông li ti màu trắng thì chế biến ngon hơn loại lớn. Khi du lịch Sa Pa chưa phát triển, đồng bào thường trồng cải mèo để ăn chứ không đem bán. Người dân địa phương có thói quen không trồng rau thành hàng luống mà cứ rải hạt giống ra ven nương, đồi để mọc tự nhiên, vì lẽ đó mà cây cứ thế lớn lên, xanh tốt. Người ta có thể nhìn thấy cải mèo trên khắp các vùng đất đồi thấp, dù là vùng đất xấu, nên rau cải mèo còn được gọi vui là loài rau vượt khó. Dù thời tiết đông giá khắc nghiệt ở vùng núi nhưng chúng vẫn sinh trưởng khỏe và chống chịu sâu bệnh tốt.
Cải mèo thường được chế biến thành rau cải xào mỡ đông, thêm tí gừng để ăn trong tiết trời Tây Bắc lạnh tê người, cải mèo cũng có thể được luộc rồi chấm với nước tương, ăn rất ngon và đưa cơm hay đặc biệt ở Sa Pa có món thịt nướng xiên cuốn cải rất ngon. Cách chế biến đơn giản mà ngon nhất là thái nhỏ, giã gừng, đổ nước vào đun sôi và nêm nếm là có một bát canh nóng hổi. Ngoài ra, người ta có thể nấu cùng với thịt gà băm nhỏ để cảm nhận chất ngọt của thịt gà cùng vị ngọt mát trong tô canh cải ấm nóng. Điều đặc biệt, dù chế biến bằng cách nào thì người nấu chỉ vặn tròn để ngắt rau thành từng đoạn thay vì lấy dao thái để đảm bảo giữ nguyên hương vị ngọt tự nhiên của cải.
Cải mèo Sa Pa bán vào mùa nào?
Các rau họ cải nói chung phát triển mạnh vào mùa đông và mùa xuân. Nếu đến tham quan Sa Pa vào thời điểm này, các bạn sẽ mua được những bó cải mèo tươi ngon và còn được thưởng thức những bát canh cải ngọt ngào, ấm nóng của người dân tộc. Ngoài ra, nếu đi dạo Sa Pa vào buổi tối, các bạn còn được thưởng thức xiên nướng Sa Pa, trong có có món xiên thịt cuốn cải mèo rất độc đáo.
5. Lạ miệng với thịt gừng Nùng Dín
Phiên chợ Bắc Hà có nhiều sản vật độc đáo của người miền cao, trong đó mình rất ấn tượng với món thịt gừng của người Nùng Dìn. Đúng như tên gọi, đây là món ăn được chế biến với rất nhiều gừng nên mùi thơm rất đặc trưng, ăn vào mùa lạnh rất thích.
Hàng năm, mỗi dịp Tết đến, người Nùng Dín lại mổ lợn đón xuân. Nhà nhà đều chuẩn bị thịt để chế biến các món ăn cho mấy ngày Tết. Ngoài món thịt làm nhân bánh thì người Nùng Dín còn làm thêm món thịt gừng (hay còn gọi là nứt sinh theo tiếng Nùng Dín). Thịt gừng đơn giản, dễ chế biến nhưng lại chứa đựng những hương vị rất độc đáo.
Để làm món thịt gừng, người dân ở đây đã tận dụng tất cả các loại xương từ xương sống, xương sườn đến thủ tươi nguyên (không rửa qua nước) đem băm nhỏ. Tiếp đó, người ta phải giã nhỏ rất nhiều gừng và vắt bớt nước. Đem trộn tất cả xương băm, gừng, muối cùng nhau và bóp thật nhuyễn. Khi bóp, pha thêm một chút rượu vừa phải để bảo quản và giữ được hương vị của thức ăn được lâu hơn. Thịt được cho vào chum có men bóng rồi đổ nước, giữ nhiệt độ để thức ăn không bị chuyển màu. Cuối cùng dùng tấm ni lông đậy kín miệng chum buộc chặt, khi dùng mới lấy ra chế biến.
Người Nùng Dín thường ăn món này theo hai cách: Hấp hoặc nấu. Nếu hấp thì cho thêm nước, hạt tiêu, rau thơm để món ăn toả mùi thơm hấp dẫn hơn. Còn nếu nấu thì đổ thêm một lượng nước tương ứng với lượng thức ăn đun chín tới, cho thêm gia vị, hạt tiêu hoặc rau cần tây. Nếu không ăn được xương thì có thể trộn cơm với nước thịt này cũng rất ngon miệng.
Ăn thịt gừng của người Nùng Dín ở đâu?
Đây là một món ăn thường có vào mùa lạnh của người Nùng Dín. Nhất là những dịp giáp Tết, người dân lại mổ lợn để chế biến các món ăn đón Tết. Nếu các bạn tham gia phiên chợ Bắc Hà và những dịp này, chắc chắn các bạn sẽ được thưởng thức món thịt gừng hấp dẫn và độc đáo. Chợ phiên Bắc Hà thường họp vào ngày Chủ nhật hàng tuần từ sáng sớm cho tới 2 giờ chiều.
6. Bắt mắt với xôi bảy màu Nùng Dín
Đến Lào Cai, các bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những thúng xôi bảy màu thơm dẻo và rực rỡ. Trông những thúng xôi rất bắt mắt với nhiều màu sắc sặc sỡ nhưng hoàn toàn được làm bằng những nguyên liệu dễ kiếm từ cỏ cây, hoa lá. Vì vậy, các bạn đừng ngần ngại mà hãy mua ngay cho mình một gói xôi bảy màu để thưởng thức chút hương vị giản dị của người miền cao.
Xôi bảy màu là món ăn của người Nùng Dín (Mường Khương, Lào Cai). Món ăn này trước đây chỉ có trong những ngày lễ Tết. Với giá trị ẩm thực mang yếu tố tâm linh sâu sắc, mỗi màu xôi là màu của một tháng trong cuộc chiến diễn ra từ tháng 1 đến tháng 7 năm xưa.
Người vùng cao cho rằng màu xanh lá chuối là màu của mùa xuân, màu đỏ thẫm là biểu tượng cho máu của những người đã anh dũng hi sinh tại nơi đây, màu vàng biểu tượng cho sự đau thương li tán, màu đỏ tươi chính là biểu tượng cho chiến thắng hào hùng của người Nùng Dín…
Một trong những điều đặc biệt mang lại sự khác lạ cho món xôi này chính là sự kết hợp khéo léo giữa màu sắc mà chỉ có những người phụ nữ Nùng Dín mới có thể tạo ra. Họ không dùng bất cứ thứ phẩm màu tổng hợp nào, chỉ tận dụng lá cây đỏ đen, cây hoa vàng, lá cảm hay nghệ.
Để nấu xôi, người ta chọn gạo nếp nương trồng trên những nương rẫy, hạt to tròn và hương thơm ngọt ngào, hấp dẫn. Gạo được đem ngâm kỹ, đãi sạch, ướp màu rồi đồ trong chừng 2 giờ. Với kinh nghiệm lâu năm, người Nùng Dín không cho muối vào gạo khi nấu để giữ màu xôi luôn tươi. Người Nùng Dín quan niệm rằng các ngày lễ, tết nếu ăn xôi bảy màu thì mọi điều may mắn, tốt lành sẽ đến. Giờ đây, xôi bảy màu được bán rộng rãi cho khách du lịch ở Sa Pa, các bạn có thể dễ dàng tìm mua xôi bảy màu và thưởng thức “tác phẩm màu sắc” độc đáo này. Xôi bảy màu thường ăn kèm với muối vừng đen hay “sang chảnh” hơn là với thịt gà rừng nướng.
Mua xôi bảy màu ở đâu?
Xôi bảy màu được bày bán khá nhiều tại chợ phiên Bắc Hà và được tập trung lại thành một khu. Nhận biết những người bán xôi khá đơn giản bởi họ luôn có 1 đến 2 chiếc gùi đậy kín trước mặt, một gùi đựng xôi, gùi còn lại đựng mèn mén.
Chợ phiên Bắc Hà thường họp vào ngày Chủ nhật hàng tuần từ sáng sớm cho tới 2 giờ chiều, các bạn nhớ thời gian họp chợ nhé. Mình khuyên nên đi chợ buổi sớm, như vậy mới có nhiều đồ để chọn và các loại đồ ăn cũng tươi ngon hơn.
Chợ phiên Bắc Hà họp ngay tại trung tâm thị trấn Bắc Hà, cách trung tâm thành phố Lào Cai khoảng 60km. Nếu muốn tham gia phiên chợ sớm thì các bạn phải ở lại thị trấn Bắc Hà từ đêm thứ bảy hôm trước.
7. Hấp dẫn hương vị thịt lợn muối vùng cao
Từ lâu, thịt lợn đã được biết đến là một món ăn quen thuộc dân dã với người dân Việt Nam và cũng là một thứ thực phẩm có nhiều cách chế biến thành các món ăn nhất. Ở miền cao Sa Pa có món thịt lợn muối rất thú vị, ngoài vị béo của thịt thì món ăn này còn nổi bật mùi thơm của các loại lá gia vị nữa.
Thịt lợn muối được người dân vùng cao chế biến hết sức đơn giản với những gia vị có sẵn như lá quế, lá mít, lá trầu không, ớt tươi, riềng và rượu cái nếp. Các loại lá này đem phơi khô và giã nhỏ, còn thịt lợn được thái vừa miếng rồi đổ rượu cái ướp cùng muối thật đậm, trộn lẫn các loại lá gia vị khô được giã nhỏ. Cuối cùng, người ta cho thịt vào hũ hoặc lọ từ một đến hai tuần là sử dụng được.
Thịt lợn muối khi ăn có thể chế biến bằng cách đem rang hay nướng tuỳ khẩu vị của từng gia đình. Khi ăn, các bạn sẽ cảm nhận được vị cay của riềng và ớt, vị thơm của quế, vị hơi chát của lá mít và lá trầu không. Đồng thời, vị chua hòa lẫn vị mặn của từng miếng thịt muối cùng độ giòn và rắn chắc rất ấn tượng.
Thịt lợn muối đặc biệt làm giảm đi độ béo và ngấy của mỡ. Tuy là một món ăn bình dị nhưng nhưng luôn được người dân vùng cao dành để tiếp đãi khách quý như một món ăn truyền thống và thể hiện tình cảm chân thành của đồng bào đối với những người khách đến thăm.
Mua thịt lợn muối Sa Pa ở đâu?
Mình đã được thưởng thức món thịt lợn muối tại nhà hàng Little Sapa 2, địa chỉ số 38, Cầu Mây, Sa Pa, Lào Cai. Nhà hàng rộng và sạch sẽ. Thịt lợn muối ở quán này ăn rất hay, thịt chắc và ăn thơm mùi gia vị. Hơn thế nữa, nước chấm ăn kèm với thịt cũng ngon và đậm đà, ăn rất hợp.
8. Nem măng đắng độc đáo của người Tày
Mình nghe nói ở đất Bảo Yên – Lào Cai có món nem măng đắng của đồng bào dân tộc Tày ăn rất ngon nhưng tiếc là chưa có dịp ăn thử. Mình mới sưu tầm được một vài thông tin trên mạng, ai biết chỗ nào ăn ngon thì mách cho mình nhé.
Để làm món nem này, người ta thường lấy những chiếc măng vầu đắng, đem luộc chín rồi lột lấy những tấm lá bánh tẻ mềm và dai. Điều đặc biệt, măng được dùng như chiếc bánh đa nem thông thường trong món nem rán ở miền xuôi.
Phần nhân của nem măng đắng được làm từ thịt gà băm nhỏ. Muốn có món nem ngon thì phải chọn loại gà tơ, trọng lượng không quá to. Thịt và xương đem băm nhỏ cùng củ kiệu, lá hẹ và các gia vị như hạt tiêu, nước mắm. Tất cả phần nhân được gói trong lá măng đắng rồi đem rán vàng.
Món đặc sản này từ lâu chỉ được chế biến để phục vụ các bữa cỗ truyền thống trong làng bản. Ngày nay, để quảng bá món ăn này, nhiều nhà hàng cũng có thêm món này trong thực đơn. Mình nghĩ là khi ăn sẽ cảm nhận được vị đắng của măng, bên trong là vị thơm ngọt của thịt gà. Nếu có dịp đến Sa Pa lần nữa thì chắc chắn mình sẽ tìm ăn món rất hấp dẫn này.
9. Nhớ mùa su su Sa Pa
Su su là loại cây cho quả và cho thân ngọn để chế biến thực phẩm rất phổ biến ở nước ta. Bản thân mình rất khoái món su su luộc chấm muối vừng và rau su su xào. Trong chuyến tham quan Sa Pa, vào đúng mùa su su nên mình được thưởng thức su su thỏa thích, quả su su và ngọn su su ở Sa Pa khác hẳn với loại được bày bán phổ biến ở chợ gần nhà. Quả ăn rất ngọt và thơm, ngọn tuy nhỏ hơn nhưng ăn cũng rất thơm và giòn.
Hiện nay, vùng trồng quả su su ở huyện Sa Pa khá rộng lớn, trong đó sản xuất tập trung trong vùng Ô Qui Hồ, khu Vi-ô-let (thuộc thị trấn Sa Pa). Với điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp nên đây là điều kiện lý tưởng giúp những người trồng rau ở Sapa phát triển cây su su với chất lượng tuyệt hảo nhất.
Điều đặc biệt là su su Sa Pa được trồng ở độ cao 1.500 mét, trồng trên đất mùn núi cao màu mỡ, chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn nên cây su su Sapa có vị ngọt và độ giòn đặc trưng. Rau su su vì thế mà chất lượng cũng rất tốt, ít dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật hay chất kích thích sinh trưởng nên ngọn bé mà rất ngọt.
Mùa su su ở Sa Pa là khi nào?
Mùa thu hoạch quả su su từ tháng 4 – 11 hàng năm, người dân sẽ cắt bỏ các dây su su ở trên mặt đất, bón phân chăm sóc cho phần gốc để gốc lại mọc ra cây mới. Một số năm gần đây, do thời tiết rét đậm kéo dài, lại có tuyết rơi nên mùa thu hoạch su su ở Sapa thường ra muộn hơn so với mọi năm.
Nếu muốn mua ngọn su su thì các bạn nên yêu cầu người bán cho mở từng bó ra để kiểm tra. Đã có nhiều trường hợp du khách mua ngọn su su, khi về thì thấy bên ngoài là ngọn bao bọc bên trong toàn là thân su su già, không ăn được.
10. Rượu San Lùng đậm đà khó quên
Rượu San Lùng là một trong những đặc sản của đồng bào vùng núi phía Bắc (Sa Pa – Hà Giang) với thành phần chính là gạo nương cùng một số loại thảo mộc vùng cao. Nếu có dịp đi qua Sa Pa, các bạn hãy mua chút rượu San Lùng về làm quà cho người thân.
Theo người Dao, đây là thứ rượu được mệnh danh là rượu tiên ban xuống dòng Pò Sèn quanh năm trong mát này. Khi thưởng thức, người ta sẽ thấy tinh thần nhẹ nhõm, sảng khoái chứ không cảm thấy đau nhức đầu như một số loại rượu khác. San Lùng có nghĩa là “Tam Long”, tức 3 con rồng. Theo truyền thuyết dân tộc Dao bản địa thì rượu San Lùng từng được nấu để cúng lên thần tiên, trời đất; vì vậy, rượu được nấu hết sức công phu, những giọt rượu ngon không chỉ mang ý nghĩa ẩm thực, mà còn mang ý nghĩa tâm linh và văn hóa.
Những loại thảo dược vùng cao cũng là yếu tố quan trọng khiến cho rượu trở nên thơm ngon và bổ dưỡng hơn. Lúa được dùng làm rượu San lùng là loại lúa được trồng trên các ruộng bậc thang. Điều đặc biệt, lúa được hái về sẽ đem ngâm nước đến khi nảy mầm rồi mới được đem vào hầm với lá thảo mộc để làm rượu.
Người Dao cho rằng, uống chút rượu vào buổi sáng sẽ khiến người ta cảm thấy khỏe khoắn, xua đi mọi mệt nhọc trong công việc. Các bạn lưu ý là không nên dùng rượu khi bụng đang đói, nếu muốn thưởng thức rượu buổi sáng thì trước đó các bạn nên dùng chút điểm tâm, nếu không thì sẽ không tốt cho sức khỏe.
Ngoài ra, rượu San Lùng còn có tác dụng chống lạnh, chữa cảm cúm, giảm đau nhức xương khớp, lưu thông huyết mạch… Giờ đây, xã San Lùng, huyện Bát Xát, Lào Cai đang là một điểm đến nổi bật, các bạn có dịp đến Sa Pa thì nhớ ghé qua xã San Lùng để chiêm ngưỡng vẻ đẹp núi rừng, tham quan nhà người dân miền núi và thưởng thức loại rượu San Lung tuyệt hảo này.
Mua rượu San Lùng ở đâu đảm bảo?
Do sản phẩm rượu San Lùng nổi tiếng về chất lượng nên dễ bị làm nhái ở bất cứ đâu rồi dán nhãn mác rượu San Lùng chính hiệu. Các bạn nên đến bản San Lùng để mua rượu chính gốc sẽ đảm bảo hơn. Theo người dân thì thương hiệu rượu của họ bị xúc phạm bởi có rất nhiều kẻ vì mối lợi đã pha rượu San Lùng với các rượu khác để bán. Khi say, rượu làm người uống rất đau đầu và khó chịu.
Hiện tại ở xã San Lùng có khoảng 40 hộ, hộ nào cũng biết nấu rượu. Nếu các bạn có dịp đến đây thì chắc chắn các bạn sẽ mua được những hũ rượu thơm ngon của người Dao nấu.
Nếu không có dịp ghé qua xã San Lùng thì các bạn cũng có thể mua rượu ở Công Ty Cổ Phần Rượu San Lùng, trụ sở chính tại: Lô 11 Khu Công Nghiệp Bắc Duyên Hải, Thành Phố Lào Cai. Rượu San Lùng của công ty được lọc bằng công nghệ hiện đại nên trong vắt không có màu như rượu nấu thủ công tại xã San Lùng.
11. Rượu táo mèo Sapa thơm ngon bổ dưỡng
Quả táo mèo giờ đã không còn xa lạ gì với người dân miền xuôi, đến mùa táo, dường như các bạn có thể dễ dàng bắt gặp những thúng táo mèo vàng ươm ở bất cứ đâu. Nhiều người cho rằng, táo mèo (hay còn gọi là quả sơn tra) có nguồn gốc từ xã Nậm Khắt, huyện Mù Căng Chải. Cây mọc hoàn toàn tự nhiên, không cần phải gieo trồng hay mất công chăm bón, đến mùa táo cho quả thì cây nào cũng sai trĩu cành. Người dân tộc đem ngâm quả táo mèo với rượu thành một thức uống bổ dưỡng mang tên: rượu táo mèo.
Rượu táo mèo được coi là một trong những thức uống độc đáo của vùng Sa Pa. Quả táo mèo được ngâm ủ rất kỹ để chế ra rượu. Nếu như là lần đầu tiên uống rượu táo mèo, các bạn sẽ tưởng như uống một loại nước giải khát có ga quen thuộc, nhưng uống nhiều thì các bạn có thể dễ bị say. Ở vùng núi Sa Pa này, cây táo mèo thường mọc hoang rất nhiều trên các dãy núi Hoàng Liên Sơn.
Quả táo mèo thường đơm hoa vào cuối mùa xuân (khoảng từ tháng tư hàng năm), vì thế từ tháng tám đến tháng mười là các bạn đã có thể mua những mẻ rượu táo mèo mới ngâm về để thưởng thức hay làm quà cho người thân. Ngoài việc được coi là thức uống giải khát, giúp ăn uống ngon miệng, rượu táo mèo còn có rất nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như chữa đầy bụng, giúp hạ mỡ máu, tốt cho gan, bảo vệ tim mạch và đặc biệt là hỗ trợ giảm cân.
Mua rượu táo mèo ở đâu đảm bảo?
Tháng 9 đến tháng 10 hàng năm là mùa thu hoạch táo mèo, đây cũng là thời điểm các bạn dễ dàng mua được những bình rượu táo mèo mới ngâm. Thường thì táo mèo ngâm rượu sau khoảng 3 tháng có thể uống, tuy nhiên, nhiều người cho rằng rượu táo mèo được ngâm từ 2 đến 3 năm thì uống sẽ ngon và bổ hơn.
Rượu táo mèo được bày bán phổ biến tại Lào Cai, Yên Bái nhưng để mua được hàng chất lượng, tránh mua phải rượu pha cồn, táo mèo không đảm bảo, các bạn nên mua tại Công Ty Cổ Phần Rượu San Lùng, trụ sở chính tại: Lô 11 Khu Công Nghiệp Bắc Duyên Hải, Thành Phố Lào Cai. Rượu táo mèo được chế biến và chưng cất theo phương pháp đặc biệt nên các bạn có thể thấy rượu màu nâu đỏ đặc trưng nhưng trong vắt và không lẫn tạp chất.
12. Thắng cố Sa Pa độc đáo khó quên
Thắng cố là một món ăn của người Mông ở miền núi phía Bắc, được làm từ xương gia súc (xương trâu, xương bò) ninh nhừ cùng thịt và lục phủ ngũ tạng của chúng. Nghe có vẻ lạ tai nhưng nếu các bạn có dịp ghé qua phiên chợ vùng cao, thưởng thức tô thắng cố ấm nóng mới thấy được cái ngon, cái độc trong phong cách ẩm thực của người miền cao.
Hiện nay, thắng cố đã trở thành món ăn ngon, quen thuộc của các tộc người vùng cao. Khi trời càng lạnh thì thắng cố lại càng ngon, ngon hơn bình thường khi có thêm bát rượu ngô ấm nồng. Nhìn nồi thắng cố to khi sôi nổi lên những tảng thịt, tảng mỡ trông thật hấp dẫn. Đây là một món ăn nhiều đạm nhưng chỉ như vậy mới có thể làm ấm lòng những người đi chợ xa, nhất là vào những ngày đông lạnh giá.
Các quán thắng cố Sa Pa chế biến nguyên liệu rất cẩn thận. Các loại xương, thịt, ngũ tạng đều được làm sạch và để riêng từng loại. Nồi nước dùng được những người đầu bếp kỳ công chế biến, múc từng muỗng bọt đổ đi để nước xương thêm phần thanh và trong. Khi xương nhừ thì mới cho thịt vào nồi, đến khi thịt chín tới thì cho lòng, dạ dày, tim gan vào thì các nguyên liệu mới đảm bảo chín đều, không bị quá nát.
Món thắng cố ngày nay được bán phổ biến tại các nhà hàng ở Sa Pa có hương vị khác ít nhiều sơ với món truyền thống, nhất là ở trong các nhà hàng. Nồi thắng cố nay đã có nhiều thứ gia vị tẩm ướp trộn lẫn, nhất là vị ngọt của bột nêm, mỳ chính nên những hương vị truyền thống đã mất đi ít nhiều. Nhiều người đã cất công lên tận miền cao, tham gia những dịp chợ phiên mùa đông để có cơ hội thưởng thức thắng món thắng cố truyền thống, thơm ngon đúng điệu.
Bát thắng cố khi bưng ra được điểm những lát hành hoa thơm lừng. Với người Mông, thắng cố không chỉ là một món ăn ngon, thể hiện sự khéo léo, sành ăn mà còn chứa đựng những nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc vùng cao. Các bạn đừng quên thưởng thức món ăn hấp dẫn này khi có dịp ghé qua Sa Pa nhé.
Ăn thắng cố Sa Pa ở đâu ngon?
Nếu các bạn có nhiều thời gian và điều kiện đi lại thì các bạn nên đến chợ phiên Bắc Hà, ngoài thắng cố ra thì các sản vật và đặc sản miền cao được bày bán nhiều, các bạn có thể thoải mái lựa chọn. Chợ phiên Bắc Hà thường họp vào ngày Chủ nhật hàng tuần từ sáng sớm cho tới 2 giờ chiều, các bạn nhớ thời gian họp chợ nhé. Mình khuyên nên đi chợ buổi sớm, như vậy mới có nhiều đồ để chọn và các loại đồ ăn cũng tươi ngon hơn. Chợ phiên Bắc Hà họp ngay tại trung tâm thị trấn Bắc Hà, cách trung tâm thành phố Lào Cai khoảng 60km. Nếu muốn tham gia phiên chợ sớm thì các bạn phải ở lại thị trấn Bắc Hà từ đêm thứ bảy hôm trước.
Ngoài ra, mình gợi ý cho các bạn một số địa chỉ ăn thắng cố cũng chất lượng không kém
- Thắng cố A Quỳnh Sa Pa: Số 15 Thạch Sơn, thị trấn Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Đây là một quán ăn hiện đại nhưng được bài trí rất ấm cúng và mang phong cách nhà của người dân tộc. Món thắng cố ở đây ăn rất vừa miệng, mình rất thích vì nó có nhiều thịt nạc hơn. Nước dùng thơm ngon, ngọt đúng vị của xương chứ không phải vị ngọt gắt của mỳ chính.
- Thắng cố Ngọc Cừ: Lương Khánh Thiện, phường Duyên Hải, thành phố Lào Cai. Quán ở thành phố, khá sạch sẽ và rộng rãi. Thắng cố ở đây ăn được chứ không có gì nổi bật.
- Thắng cố ở quán Hoa Đồng Tiền, số 29 Cầu Mây, Sa Pa, Lào Cai. Thắng cố ở đây ăn cũng ngon nhưng được nấu thêm với nhiều các loại rau củ như cà rốt, su hào, su su nên ăn cảm giác lạ hơn thắng cố kiểu truyền thống.
13. Đậm đà hương vị rượu ngô Bắc Hà
Rượu ngô Bắc Hà cũng là một trong những sản vật độc đáo của vùng cao được chế biến từ những hạt ngô thơm ngọt, tuy nhỏ nhắn nhưng lại là nguyên liệu chính tạo ra những hũ rượu thơm ngon, nồng nàn. Đây cũng là một món đặc sản các bạn nên thưởng thức và mua về để biếu người thân.
Rượu được nấu từ một nguyên liệu duy nhất là hạt ngô, giống ngô này được trồng trên nương của người H’mông. Ngô nơi đây tuy nhỏ hạt nhưng lại rất chắc, có màu vàng tươi và giàu dinh dưỡng. Có lẽ do kết tinh từ hương đất trời của vùng núi cao heo hút nên những hạt ngô ấy mới có thể tạo ra được thứ rượu ngô tuyệt ngon. Để nấu được rượu ngon đúng chuẩn, người dân tộc còn phải kết hợp ngô cùng một loại men đặc biệt chế từ hạt hồng my (thứ hạt gần giống như hạt kê).
Điều đặc biệt nữa là uống rượu ngô khi say không hề thấy choáng váng đau đầu, rượu ngô còn là một bí quyết độc đáo để chống lại cái lạnh mỗi khi đông về của người vùng cao. Người dân tộc cho rằng ngô được trồng ở Bản Phố và chính rượu ngô Bản Phố không nơi nào sánh kịp.
Rượu rất nồng, rất nóng nhưng uống vào thì ngọt và thơm mùi ngô. Người ta nói rằng bản Phố (bản người H’mông Hoa cách Bắc Hà khoảng 4km) có một nguồn nước tinh khiết rất quý được lấy từ suối Háng Dế nên người dân bản mới cất được loại rượu ngon đến thế. Còn ngô thì trồng trên nương đem về luộc lên nhưng đừng luộc quá lửa, sau đó đem trộn cùng loại men hồng my đặc biệt, ủ trong thùng gang khoảng một tuần là dùng được. Trong những ngày đó, người ta cứ đốt lửa âm ỉ dưới thùng để hơi rượu bốc lên lắng tụ lại và chảy ra ngoài, cứ 10 cân ngô thì sẽ thu được 3 lít rượu. Ngày nay, người dân Bản Phố và cả Bắc Hà ít ai còn trồng loại cây hồng my đó nữa, rượu được ủ từ men tổng hợp nhiều hơn nên hương vị rượu không còn được nồng đậm như truyền thống nữa.
Mua rượu ngô Bắc Hà ở đâu ngon?
Ngày nay đến Bắc Hà hay Sa Pa, các bạn có thể mua rượu dễ dàng ở khắp nơi, nếu có dịp lên Bản Phố thì càng tuyệt.
14. Đậm đà hương vị thịt trâu gác bếp
Nêu các bạn là tín đồ cuồng nhiệt của món thịt bò khô thì món thịt trâu gác bếp của đồng bào dân tộc vùng cao sẽ khiến các bạn trở nên thích thú nếu có dịp thưởng thức.
Thịt trâu gác bếp là món ăn độc đáo của vùng Tây Bắc, đặc biệt là trong văn hóa ẩm thực của người Thái đen. Món thịt này thường được làm từ bắp của những chú trâu, bò nhà thả rong trên các vùng núi đồi Tây Bắc. Khi làm, người ta lóc các thớ thịt ra thành từng miếng kiểu con chì và thái dọc thớ, rồi tẩm ướp bằng các loại lá rừng cùng các loại gia vị như sả, ớt, gừng và mắc kén – một loại hạt tiêu rừng của người dân tộc thiểu số vùng cao, rồi xâu thành từng xiên, treo lên cao và dùng than củi hun cho thịt chín săn lại. Với miếng thịt trâu thành phẩm, mùi khói gần như vẫn còn nguyên, song lại không gây khó chịu. Cách chế biến độc đáo này khiến cho miếng thịt trở nên thơm ngon hơn và bảo quản cũng được lâu hơn.
Thanh thịt đỏ sậm tuy bên ngoài khô ráo nhưng bên trong ngọt mềm và vẫn giữ được hương vị đặc trưng của thịt trâu. Từng thớ thịt qua thời gian càng trở nên đậm đà, cộng với vị cay, thơm của các gia vị, quyện với mùi khói om khiến món ăn càng trở nên đặc biệt. Khi thưởng thức, các bạn nên giã nhẹ miếng thịt trâu để nó trở nên mềm hơn rồi xé nhỏ như mực nướng, chấm với chút tương ớt cay để gia tăng hương vị.
Ngày nay, khi mức độ giao lưu văn hoá giữa các dân tộc ngày một phát triển, thịt trâu gác bếp không chỉ bó hẹp trong bữa ăn của người Thái mà còn theo chân những vị khách đến khắp mọi miền. Các bạn có thể tìm mua thịt trâu gác bếp ở bất cứ đâu.
Mua thịt trâu gác bếp ở đâu ngon?
Các bạn có thể tham khảo một số địa chỉ bán thịt trâu gác bếp uy tín tại Sa Pa:
- Nhà hàng Tuổi trẻ: Số 5 Fansipan, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai.
- Nhà hàng Hoàng Minh Sapa: Số 9 Xuân Viên, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai.
Ngoài ra, để tránh mua phải thịt bò, thịt lợn giả thịt trâu, mình hướng dẫn các bạn cách phân biệt thịt trâu đúng chuẩn. Các bạn hãy lưu ý khi mua hàng nhé.
- Thịt trâu gác bếp: Thịt bề ngoài có màu đen, bên trong là màu đỏ thẫm đặc trưng của thịt. Thớ thịt trâu khá to và dai.
- Thịt bò: Thịt có màu nhạt hơn hẳn thịt trâu, thớ nhuyễn và nhỏ, thịt không dai bằng thịt trâu.
- Thịt lợn: Thịt có màu rất nhạt và mềm, thớ nhỏ.
15. Lạ tai món lợn cắp nách vùng cao
Nếu các bạn có dịp đến phiên chợ vùng cao Lào Cai, chắc chắn các bạn sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh người dân địa phương bày bán những con lợn có trọng lượng không lớn, thường được cho vào gùi hay xách tay, thậm chí cắp vào nách di chuyển cho tiện… Vì vậy, tên gọi: Lợn “cắp nách” có lẽ bắt nguồn từ những sự việc này.
Lợn cắp nách là một món ăn đặc biệt tại Sa Pa, ở nơi đây, những chú lợn vốn không cần phải chăm sóc hay ăn cám tổng hợp mà người ta để chúng tự kiếm thức ăn cho mình như các loại rau dại trong vườn, trong rừng, thậm chí là ngô, khoai, sắn. Những chú lợn đó do sớm phải thích nghi với môi trường sống nên có sức đề kháng tốt và rất khỏe mạnh.
Lợn “cắp nách” thường được nuôi thả khoảng trên dưới một năm, mặc dù điều kiện sống có tốt, lợn có nhanh đến mấy cũng chỉ trên dưới 20kg là cùng. Hiện nay, những phiên chợ vùng cao như Mường Hum, Sín Chéng, Bắc Hà… đều có rất nhiều lợn “cắp nách” được bà con các vùng mang ra bán.
Người ta có thể chế biến lợn “cắp nách” thành nhiều món ăn hấp dẫn, nhất là món lợn quay. Đầu tiên, lợn được làm sạch, tẩm ướp rồi để nguyên con mà nướng hoặc quay trực tiếp trên bếp lửa. Nhìn miếng thịt mỏng tang,bì lợn giòn tan, thịt nạc mềm, ngọt lịm. Vì không phải là lợn nuôi, đặc biệt thức ăn của những chú lợn vùng cao này chỉ toàn cây cỏ, ngũ cốc tự nhiên chứ không phải cám tổng hợp nên thịt của chúng rất chắc, thơm và ngọt.
Ăn thịt lợn cắp nách Sa Pa ở đâu ngon?
- Nhà hàng Thác Bạc: Km12 khu du lịch Thác Bạc, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Nhà hàng rộng rãi, thoáng mát, gần với khu du lịch Thác Bạc nên rất tiện lợi cho các bạn ăn trưa và nghỉ trưa nếu đi tham quan tại đó. Thịt lợn cắp nách ở đây ngon, ăn thịt thơm và đặc biệt nhất là nước chấm cùng rất tuyệt. Tuy nhiên các bạn sẽ phải đợi hơi lâu một chút vì nhân viên còn phải chế biến. Đặc biệt, nhà hàng có phục vụ rượu táo mèo, uống kèm với thịt lợn cắp nách quay thì “tuyệt cú mèo”.
- Nhà hàng Gerbera: Số 31 Cầu Mây, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Nhà hàng được trang trí rất đẹp, đậm chất vùng cao. Thịt lợn cắp nách quay ở đây ăn cũng rất hay, bì được quay giòn nhưng thịt rất mềm.
- Nhà hàng Lotus: Số 34 Cầu Mây, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Mình chưa ăn nhưng nghe mấy đứa bạn kể lại rằng đồ ăn ở đây khá ổn, giá cả cũng dễ chịu.
16. Tươi mát hương vị cá hồi Sa Pa
Cá hồi trước giờ được coi là loại thực phẩm cao cấp và đắt tiền bởi những giá trị dinh dưỡng kỳ diệu và đặc biệt là loài cá này chỉ sống được trong môi trường nước sạch và khí hậu mát mẻ. Ở Sa Pa có món cá hồi nướng hay lẩu cá hồi rất ngon, các bạn đừng quên thưởng thức nếu có dịp đến đây.
Với khí hậu quanh năm mát mẻ và một mùa đông lạnh thậm chí có cả tuyết bao phủ, cá hồi Sa Pa có thịt chắc, thớ săn, không có mỡ, rất thích hợp để chế biến thành nhiều món khác nhau như nướng, sashimi (gỏi cá kiểu Nhật), chiên xù, hấp, nấu cà ri… Nổi bật nhất vẫn là lẩu cá hồi và gỏi cá hồi. Hầu như nhà hàng nào ở Sa Pa cũng có món cá hồi nhưng bạn nên chọn các quán chuyên cá hồi để chọn cá tươi ngon và chế biến cũng chuyên nghiệp hơn.
Mình rất thích ăn sashimi cá hồi trên Sa Pa, cảm nhận đầu tiên là sự tươi mát trong từng miếng cá, thịt cá thơm và chắc chứ không bị bở và nhạt như cá hồi đóng hộp. Trong cái lạnh của Sa Pa, thưởng thức nồi lẩu cá hồi bốc hơi nghi ngút cũng là một điều vô cùng thích thú. Bên cạnh nồi lẩu là những loại rau rừng tươi ngon, ăn rất hợp với những miếng cá hồi ngọt bùi, hấp dẫn.
Ăn cá hồi Sa Pa ở đâu ngon?
- Nhà hàng Khám Phá Việt: Số 15 Thạch Sơn, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Quán hơi nhỏ và bài trí đơn giản nên vào mùa lạnh rất ấm cúng. Lẩu cá hồi ở đây tươi ngon, ăn rất vừa miệng. Giá cả của quán cũng khá phải chăng.
- Nhà hàng Thác Bạc: Km 12 khu du lịch Thác Bạc, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Gần với Thác Bạc nên các bạn có thể dừng chân tại đây sau chuyến tham quan Thác Bạc. Ở đây có món cá hồi áp chảo sốt tiêu đen ăn rất tuyệt vời. Thịt cá săn chắc, hòa quyện cùng nước sốt đậm đà ăn rất lạ miệng.
- Lẩu Cá hồi – Nhà hàng Hoa Đào: Số 48 Lê Văn Tám (ngay sau khách sạn Sao PhươngBắc), thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai. Bạn mình ăn lẩu ở đây, chai sẻ rằng cá ngon và chắc thịt, nước lẩu ăn vừa miệng tuy nhiên sẽ phải đợi hơi lâu (có thể do nhân viên còn phải sơ chế cá).
- Lẩu Cá hồi – Nhà hàng Lotus: Số 34 Cầu Mây, thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, Lào Cai.
LOCA
